TAMBUA KWA KINA SIKU NZURI YA UTUNGUSHWAJI WA MIMBA.

     Leo napenda nizungumzie jambo moja tu ambalo ni juu ya jambo moja tu, nalo ni namna wanavyoweza kui-pin point siku ile ya kilele (i.e fruitful/productive/fertile day), hapa nina maana ya siku ile ambayo wao wanaiita siku ya 14. Ikumbukwe kuwa wanawake wanatofautiana katika suala zima la urefu wa MENSTRAL CYCLE, yaani idadi ya siku kati ya period ya kwanza hadi ile ya pili inayofuatia. Kundi kubwa la wanawake wana fall kwenye range ya siku 22-35. Japo walio-normal wana siku 28. Vile vile kuna wengine huwa na menstral cycle mbili, yaani fupi na ndefu. Hivyo walio na menstral cycle fupi, mathalani wale wenye siku 22, huwa vilevile wana kipindi kifupi sana cha kutokwa na damu (period), yaani damu inaweza kukatika ndani ya siku 2 tu! Na wale wenye siku 35 au zaidi huwa wana kipindi kirefu sana cha kutokwa na damu (period) ambapo wengine huwachukua hata siku kati ya 5 hadi 8. Hivo basi, kama wewe ni mwanaume inakubidi umwelewe vizuri mwenzi wako juu ya hayo niliyoyasema hapo juu ili ikusaidie kui-pin point ile fertile day (yaani siku ya mimba). Swali: Je siku ya mimba ni ipi? Jibu lisilosahihi: Watu wengi na hata baadhi ya wanasayansi wanafikiri siku ya mimba ni ile ya 14 baada ya dalili za kwanza za damu ya hedhi! Wao huhesabu kuanzia siku ile damu ilipoanza kutoka hadi siku ya 14! Utaratibu huu ume-prove failure! Hii ni kwa sababu wanawake wana menstral cycle zinazotofautiana kwa urefu. Hivo basi jibu sahihi ni hili hapa chini: Jibu sahihi: 1. Kwanza inabidi ujue kama mwenzi wako ana menstral cycle ipi? Fupi au ndefu, ama zote mbili? 2. Baada ya kujua urefu wa menstral cycle ya mwenzi wako then pin point siku ile ya mwisho halafu uhesabu backwards siku 15 kuanzia siku ile ya mwisho. Siku hii ya 15 kuanzia mwisho ndiyo siku ya mimba kwa mwanamke yeyote! Once you know the '15th day' from the last one, then you can manoeuvre whatever you want to get her pregnant or to avoid pregnancy! With this new approach of pin pointing the fertile day you will find that all women (menstral cycles) are covered, whereas the old way of counting fits only to women whose menstral cycles are 28 days! Naomba nitoe mifano hai kwa faida ya dada zetu na wengine: 1. Kama mwanamke ana menstration cycle ya siku 22 inabidi afanye kama ifuatavo: Kwanza itabidi atengeneze kalenda yake mwenyewe ya siku zake zote za menstration cycle kama hapa chini: 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th, 11th, 12th, 13th, 14th, 15th, 16th, 17th, 18th, 19th, 20th, 21st, 22nd. Kisha ahesabu kuanzia ile 22nd day kurudi nyuma mpaka afikishe siku 15. Ataona kuwa siku ya kumi na tano inaangukia kwenye 8th day ya kalenda yake. Hivo 8th day ndiyo siku ya mimba kwa mwanamke yeyote ambaye ana menstration cycle ya siku 22. Akumbuke kwamba 1st day ndiyo siku anayoanza ku-bleed! 2. Kama mwanamke ana menstration cycle ya siku 28 inabidi afanye kama ifuatavo: Kwanza itabidi atengeneze kalenda yake mwenyewe ya siku zake zote za menstration cycle kama hapa chini: 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th, 11th, 12th, 13th, 14th, 15th, 16th, 17th, 18th, 19th, 20th, 21st, 22nd, 23rd, 24th, 25th, 26th, 27th, 28th. Kisha ahesabu kuanzia ile 28th day kurudi nyuma mpaka afikishe siku 15. Ataona kuwa siku ya kumi na tano inaangukia kwenye 14th day. Inamaana kwamba 14th day ndiyo siku ya mimba kwa mwanamke yeyote ambaye ana menstration cycle ya siku 28. Akumbuke kwamba 1st day ndiyo siku anayoanza ku-bleed! 3. Kama mwanamke ana menstration cycle ya siku 35 inabidi afanye kama ifuatavo: Kwanza itabidi atengeneze kalenda yake mwenyewe ya siku zake zote za menstration cycle kama hapa chini: 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th, 11th, 12th, 13th, 14th, 15th, 16th, 17th, 18th, 19th, 20th, 21st, 22nd, 23rd, 24th, 25th, 26th, 27th, 28th, 29th, 30th, 31st, 32nd, 33rd, 34th, 35th. Kisha ahesabu kuanzia ile 28th day kurudi nyuma mpaka afikishe siku 15. Ataona kuwa siku ya kumi na tano inaangukia kwenye 21st day. Inamaana kwamba 21st day ndiyo siku ya mimba kwa mwanamke yeyote ambaye ana menstration cycle ya siku 35. Akumbuke kwamba 1st day ndiyo siku anayoanza ku-bleed! 4. Kama mwanamke ana abnormal menstration cycle ya siku 15 ,
 BASI KUNAUWEZEKANO WA KUTOPATA MIMBA KABISA KAMA INAVYOONEKANA HAPA CHINI: Kwanza itabidi atengeneze kalenda yake mwenyewe ya siku zake zote za menstration cycle kama kawaida: 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th, 11th, 12th, 13th, 14th, 15th. Kisha ahesabu kuanzia ile 15th day kurudi nyuma mpaka afikishe siku 15. Ataona kuwa siku ya kumi na tano inaangukia kwenye 1st day. Inamaana kwamba, the 1st day of her bleedind ndiyo siku ya mimba kwa mwanamke yeyote ambaye ana menstration cycle ya siku 15. Akumbuke kwamba 1st day ndiyo siku anayoanza ku-bleed, na ndiyo hiyo hiyo siku ambayo mwanamke wa kundi hili anaweza kupata mimba! Hii inamaana kwamba, siku ambayo linaharibika lile yai la upande mmoja ndiyo siku hiyo hiyo ambayo yai la upande wa pili linapevuka tayari kwa kurutubishwa,  
hiyo hiyo siku ambayo mwanamke wa kundi hili anaweza kupata mimba! Hii inamaana kwamba, siku ambayo linaharibika lile yai la upande mmoja ndiyo siku hiyo hiyo ambayo yai la upande wa pili linapevuka tayari kwa kurutubishwa. Mwanamke wa aina hii anaweza kupata mimba tu kama atakutana na mwanaume siku ile anayoanza kubleed, kwani siku ambayo yai moja linaanza kuharibika ndio siku hiyo hiyo ambayo yai la upande wa pili linakuwa tayari kurutubishwa! Na wanawake wa kundi hili la nne ukiwauliza vizuri watakiri kwamba hawajawahi kuona au ku-feel ule ute mweupe ambao wenzao huwa wanaupata siku ile yai linapokuwa tayari kwa kurutubishwa, kwani ute wa wanawake wa kundi hili la nne huwa unachanganyikana na damu kwa vile unatoka siku ile ile wanapoanza ku-bleed. Pia wanawake wa kundi hili huwa wanatokwa na kiasi kidogo sana cha damu; na bleed hukatika ndani ya siku moja au mbili tu! Jambo la kushangaza ni kwamba, wanawake wengi hawana knowledge ya kutosha juu ya hili suala la siku ya mimba; hasa wale ambao wana menstration cycle inayobadilikabadilika! Wao husitukia tu wameanza ku-bleed. Ndo maana hawawezi hata ku-plan kutopata mimba! Hawana ujanja kabisa ndio sababu wengi wanatumia sindano na njia zingine nyingi za artificial ambazo mwisho wa siku huwaletea matatizo ya uzazi, kwani nyingi hu-block njia ya uzazi! Nimeona wengi wenye matatizo ya uzazi unaosababishwa na hizi artificial family planning. Wengine hulazimika kwenda hospital kuzibuliwa ili wapate mimba jambo ambalo ni hatari kwa afya zao! Full maelezo ya kujitosheleza, ukikosa kudaka au kudakisha mimba basi kuna walakini..

MAGONJWA YA KUKU .UMUHIMU WA KUZUIA NA KINGA ZA MAGONJWA

UMUHIMU WA KUZUIA NA KINGA ZA MAGONJWA

Ø  Hupunguza athari za kiuchumi zitokanazo na maambukizi.

Ø  Hulinda afya za kuku ambao hawajaambukizwa.

Ø  Hupunguza kuenea kwa maambukizi kutoka kuku wagonjwa kwenda kuku wasio wagonjwa.

Ø  Huwakinga wanadamu wasipate maambukizi kutoka kwa kuku wagonjwa.

Ø  Huzalisha kuku na bidhaa zenye ubora wa juu ambazo hupata bei nzuri sokoni.

UTEKELEZAJI WA TARATIBU ZA KUZUIA KUENEA KWA MAGONJWA

      Taratibu za Kuzuia Kuenea kwa Magonjwa hutekelezwa kwa lengo la kuzuia uingiaji na usambaaji wa vimelea vya ugonjwa ndani na kati ya vijiji, kaya na mashamba. Taratibu hizi ni pamoja na kuweka karantini ambapo magonjwa na vimelea vya ugonjwa huzuiwa kuingia katika eneo fulani, au vimelea huharibiwa na kuzuiwa sehemu moja ili

visipenye kuingia maeneo mengine. Hivyo basi, taratibu za kuzuia kuenea kwa magonjwa zina vipengele vikuu vitatu: karantini, kudhibiti njia za usafirishaji na usafi wa maeneo.

Programu imara ya kuzuia kuenea magonjwa ni muhimu sana ili uweze kuendelea kuwa na kuku wenye afya. Unapotayarisha programu hii katika shamba la kuku, vipengele vitatu vya kuzingatia ni:

1. Eneo lilipo shamba au banda: Shamba au banda la kuku liwe mbali na mashamba mengine ya ndege na mifugo mingine. Ni vyema banda moja likawa na kuku wa umri mmoja ili kuzuia vimelea vya magonjwa

kuendelea kubaki bandani.

2. Ramani ya shamba au banda: Kujenga uzio ili kuzuia watu wasiohusika kuingia shambani au bandani. Mchoro wa mabanda upunguze pita pita za watu na uwezeshe usafi na upuliziaji wa dawa kufanyika kwa urahisi. Jenga mabanda yenye nyavu ambayo ndege pori na panya hawawezi kuingia.

3. Taratibu za kuendesha shughuli za shamba: Zuia kuingizwa na kuenezwa kwa magonjwa shambani

kwa kudhibiti uingiaji wa watu, vyakula, vifaa, wanyama na magari ndani ya shamba.

Hatua za Tahadhari za Kuzuia Kuingia na Kuenea kwa Magonjwa Shambani

Ø  Tenganisha ndege kufuatana na aina ya ndege na umri wao

Ø  Weka karantini kwa ndege/kuku wapya ili wachunguzwe kwa kipindi kisichopungua wiki mbili

kabla ya kuingizwa shambani au bandani.

Ø  Usiruhusu tabia ya kuchangia vifaa/vyombo kama vile makasha ya mayai, makreti ya kubebea kuku

kati ya shamba na shamba, n.k.

Ø  Wafanyakazi waanze kuwahudumia kuku wenye umri mdogo kabla ya wale wenye umri mkubwa.

Ø  Usiruhusu watoto kucheza na kuku.

Ø  Jaribu kuzuia idadi ya wageni wanaoingia shambani/bandani.

Ø  Weka utaratibu wa kuangamiza mizoga ya kuku.

Ø  Anzisha programu jumuishi ya kudhibiti wadudu/wanyama waharibifu.

Ø  Panga utaratibu mzuri wa kuwapa kuku huduma ya maji na kufanya usafi.

Ø  Panga utaratibu mzuri wa kuzoa taka na mizoga ya kuku.

Ø  Panga utaratibu mzuri wa kusafisha banda na kupulizia dawa.

Ø  Vifaa visafishwe na kuwekwa dawa ya kuua vijidudu kabla ya kuingizwa shambani.

Ø  Hakikisha magari yanapoingia shambani yanapita katika kidimbwi chenye dawa ya kuua vimelea

vya magonjwa.

Ø  Hakikisha mfanyakazi anabadilisha viatu/mabuti kabla ya kuingia katika kila banda

Ø  Weka taratibu nzuri za kuingia shambani, ikiwa ni pamoja na kuhakikisha usafi wa viatu na mikono; au wageni na wafanyakazi kubadilisha nguo/viatu na kuvaa mabuti.

MAGONJWA MUHIMU YA KUKU/NDEGE WAFUGWAO

Ugonjwa ni nini? Ugonjwa ni mabadiliko kutoka katika afya ya kawaida ya mnyama/kuku. Hali hii hutokea pale

vimelea au vijidudu vinapoingia mwili wa mnyama, kwa kula vyakula vyenye sumu, au inapotokea kuna uhaba wa lishe au madini mwilini.

TOFAUTI ZA MUONEKANO KATI YA KUKU MWENYE AFYA NA KUKU MGONJWA

KUKU MWENYE AFYA NZURI

Ø  Macho na sura angavu

Ø  Hupenda kula na kunywa maji

Ø  Pua zilizo safi, upanga na undu mwekundu, manyoya

laini na yaliyopangika vizuri

Ø  Hupumua kwa utulivu

Ø  Sehemu ya kutolea haja huwa kavu

Ø  Kinyesi kikavu, cheupe na kisicho na rangi

Ø  Hutaga mayai kawaida

KUKU ASIYE NA AFYA NZURI

Ø  Huonekana mchovu na dhaifu

Ø  Hula na kunywa kidogo au zaidi ya kawaida

Ø  Hutoa kamasi puani, ute na matongotongo; manyoya

yaliyovurugika

Ø  Hupumua kwa shida na kwa sauti

Ø  Sehemu ya kutolea haja inakuwa na unyevunyevu na

kinyesi kuganda

Ø  Huharisha, kinyesi huwa na damu au minyoo

Ø  Hutaga mayai machache au husimama kutaga kabisa

Ø  Huwa na tabia ya kujitenga na wenzake katika kundi

RABIES [KICHAA CHA MBWA]

RABIES [KICHAA CHA MBWA]

Ugonjwa wa mifugo uenezwao na mate ya mnyama mwenye ugonjwa huu na kusababisha mabadiliko kwenye mishipa ya fahamu kupooza na kufa.

Viini vya magonjwa, ugonjwa huu huletwa na virus [rhabdovirus]

Uenezwaji, mate kupita kwenye jekaha

DALILI

Ø  Mnyama anabadilika tabia mkali mpole/mpole mkali

Ø  Hapendi kelele wala mwanga mkali

Ø  Hupenda kujificha kwenye sehemu za giza

Ø  Kama hakufungwa hukimbia ovyo huku akiuma

Ø  Wakati mwingine hujin’gata mwenyewe

Ø  Misuli ya taya hulemaa na mate hutoka ovyo

DALILI ZA MZOGA

Ø  Mzoga atakua amekonda

Ø  Tumboni kunaweza kua na vitu ambavyo si vya kawaida mfano mawe n.k

KUZUIA, kuchanja na kuweka karantine

Procedure of conducting clinical diagnosis.

Procedure:

(1)   Registration :- general information regarding the patient

Ø  Animal species.

Ø  Identification number or name.

Ø  Breed, sex, age, colour of the coat.

Ø  Type e.g. draught animal.

Ø  Address of the client.

(2)   Anamnesis :- history

                                i.            Anamnesis vitae:- life history

Ø  Condition of the animal before illness.

Ø  Type of management and husbandry practices.

Ø  The plane of nutrition/ animal nutrition.

Ø  Water supply (individual or communal)

Ø  Animal use e.g. draught, beef, diary, dual purpose.

Ø  Previous illness.

                              ii.            Anamnesis morbi :- disease history, consider the following;

Ø  The date an animal was discovered to be sick.

Ø  Under which or what conditions e.g. after vaccination, longer draught or feeding on some pastures.

Ø  The possible cause of illness.

Ø  Clinical signs observed.

Ø  Was there any attempt to treat the animal and what was the response of the drug used?

Ø  Is the condition improving or worsening.

Ø  What are the common infectious diseases in the locality?

Ø  Any common food poisoning.

Ø  Is there any possible animal contact and contact with game animals?

(3)   Habitus: - bodily condition.

Ø  Actual examination of the body systems.

Ø  Examination of body temperature, pulse rate, respiratory rate.

Ø  Examination of the common integument which includes;

o   Observation

o   Inquiring (questioning)

o   Palpation

o   Percussion; - involve strike to listen the internal sound e.g. tympanic sound.

o   Auscultation: - stethoscope is used to listen into internal sound.

o   Biopsy tissue examination.

o   Examine coat, skin, lymph nodes, mucous membranes and other organs.

(4)   Local status: - status localis, location of clinical signs and the tentative diagnosis.

(5)   Prognosis:- fatal/ grave, favorable, 50%/50%

(6)   Recommendations

Ø  Destroy or dispose.

Ø  Treatment course and drug  of choice

Ø  Prophylaxis/disease control.

Ø  Hygienic measure.

Ø  Better husbandry practices.